Inleiding

Vrijwilligerswerkis een van de drijvende krachten van de Belgische samenleving. Vaak onzichtbaar, soms stil, maar altijd krachtig. Elk jaar zetten naar schatting meer dan 1,2 miljoen Belgen zich belangeloos in voor anderen. Dit engagement is van onschatbare waarde. Voor veel Senioren is vrijwilligerswerk bovendien een manier om actief, betrokken en nuttig te blijven.

Maar wat houdt vrijwilligerswerk in België precies in? Welke regels gelden er? Hoe wordt het gefinancierd? Wat zijn de rechten van vrijwilligers? En vooral: hoe kunnen Senioren zich inzetten, bijvoorbeeld in woonzorgcentra? Dit artikel biedt een volledig overzicht.

1. Wat is vrijwilligerswerk in België?

Vrijwilligerswerk wordt geregeld door de wet van 3 juli 2005. Deze wet definieert een vrijwilliger als iemand die zich vrijwillig, zonder loon, inzet binnen een organisatie zonder winstoogmerk (vzw, overheidsdienst, woonzorgcentrum, mutualiteit, enz.) voor het algemeen belang.

Drie principes zijn essentieel:

• Vrije keuze: je kiest zelf om vrijwilliger te zijn en je kunt op elk moment stoppen.
• Geen loon: er is geen financiële vergoeding, behalve kostenvergoeding.
• Geen familiale hulp: hulp aan een familielid valt niet onder vrijwilligerswerk volgens de wet.

2.Regels voor het organiseren van vrijwilligerswerk

a. Informatie en overeenkomst

Een schriftelijke overeenkomst is niet verplicht, maar wel aanbevolen. De organisatie moet de vrijwilliger informeren over:

• de omschrijving van de taak,
• werktijden of frequentie,
• verzekeringen,
• veiligheidsregels.

b. Verplichte verzekering

Elke organisatie die vrijwilligers inschakelt, moet een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid afsluiten. Een verzekering voor lichamelijke ongevallenis optioneel, maar sterk aanbevolen. Sommige gewesten (zoals Vlaanderen en Brussel) bieden gratis verzekeringen voor kleine projecten.

c. Discretieplicht

Vrijwilligers zijn verplicht om discreet om te gaan met gevoelige informatie, vooral in zorg, sociale sector of bemiddeling. Dit is geen wettelijk beroepsgeheim, maar een wettelijke discretieplicht.

d. Cumul met uitkeringen

Vrijwilligerswerk kan gecombineerd worden met werkloosheids-, invaliditeits- of pensioenuitkeringen, maar moet gemeld worden aan de bevoegde instanties (VDAB, RVA, mutualiteit). Er zijn grenzen qua tijdsbesteding en aard van de activiteiten.

3. Financiering van vrijwilligerswerk

a. Onkostenvergoeding

Vrijwilligers mogen onkosten terugbetaald krijgen via:

• Werkelijke kosten: op basis van bewijzen (tickets, facturen), of
• Forfaitair: in 2025 is het maximum 45,15 euro per dag en 1.806,28 euro per jaar (geïndexeerd).

Zolang deze grenzen worden gerespecteerd, zijn deze vergoedingen belastingvrij.

b. Overheidssteun en subsidies

Vrijwilligerswerk wordt gesteund via:

• Structurele subsidies aan vzw's,
• Projectsubsidies,
• Gratis vormingen en opleidingen,
• Vrijwilligersplatformen.

c. Geen vervanging van arbeid

Vrijwilligerswerk mag nooit een job vervangen. Vrijwilligers zijn een aanvulling, geen alternatief voor personeel.

4. Rechten van vrijwilligers

De wet garandeert verschillende rechten voor vrijwilligers:

• Informatie over de taak, risico’s en organisatieprocedures,
• Verzekering voor schade aan derden of ongevallen,
• Vrijheid om te stoppen,
• Respect voor hun persoon en overtuiging,
• Onkostenvergoeding volgens afspraak.

Vrijwilligers zijn echter geen werknemers: ze hebben geen recht op loon, sociale voordelen of vakantie, tenzij via een ander statuut.

5. Zoeken woonzorgcentra vrijwilligers?

Ja, de meeste woonzorgcentra (WZC's) zijn actief op zoek naar vrijwilligers. Hun aanwezigheid zorgt voor een menselijke en warme aanvulling op de professionele zorg.

Typische taken in woonzorgcentra:

• Gesprekken, voorlezen, gezelschapsspellen,
• Assistentie bij activiteiten of feestjes,
• Begeleiding bij uitstappen of afspraken,
• Muzikale of artistieke animatie,
• Helpen met brieven of contact met familie.

Meerwaarde voor bewoners:

Vrijwilligers:

• doorbreken het isolement,
• geven bewoners meer zelfvertrouwen,
• creëren een warme sfeer,
• verlichten de druk op personeel,
• zorgen voor openheid naar de buitenwereld.

6. Hoe vinden Senioren vrijwilligerswerk?

Senioren zijn een waardevolle bron van ervaring en inzet. Hun beschikbaarheid en motivatie maken hen zeer gegeerd.

a. Online platformen

• www.vrijwilligerswerk.be (Vlaamse platform),
• www.giveaday.be (zoeken op gemeente of thema),
• Gemeentelijke vrijwilligerspunten.

b. Lokale organisaties

• Dienstencentra, cultuurhuizen, wijkhuizen,
• Mutualiteiten en gezondheidsverenigingen,
• OCMW’s en gemeenten,
• Parochies en levensbeschouwelijke organisaties.

c. Begeleid vrijwilligerswerk

Voor wie begeleiding wenst:

• Analyse van interesses,
• Persoonlijke opvolging,
• Stapsgewijze integratie.

7. Wat kost vrijwilligerswerk en wat levert het op?

a. Kostvoor de vrijwilliger

Vrijwilligerswerk is gratis. Er kunnen onkosten zijn (verplaatsing, materiaal), maar vaak zijn die vergoed. De grootste investering is tijd.

b. Maatschappelijke waarde

Volgens de Koning Boudewijnstichting vertegenwoordigt vrijwilligerswerk een economische waarde van meer dan 5 miljard euro per jaar in België.

c. Wat krijgt de vrijwilliger ervoor terug?

Vrijwilligerswerk brengt:

• Zingeving en voldoening,
• Sociale contacten,
• Betere mentale en fysieke gezondheid,
• Structuur na het pensioen,
• Hoger zelfbeeld.

Onderzoek toont aan dat Senioren die regelmatig vrijwilligerswerk doen, minder depressief zijn, meer sociale steun ervaren en langer gezond blijven.

Conclusie

Vrijwilligerswerk in België is een essentiële pijler van de samenleving. Het is wettelijk beschermd, toegankelijk en zeer waardevol, zeker voor Senioren. Of het nu in een woonzorgcentrum is, bij een cultuurhuis of via een lokaal initiatief, er zijn talloze manieren om mee te bouwen aan een warme en solidaire samenleving.

Voor Senioren is vrijwilligerswerk een manier om actief ouder te worden, te blijven bijdragen en betekenis te geven aan de jaren na het pensioen. Dus aarzel niet: zet de stap en ontdek hoeveel jouw inzet kan betekenen.